Weet je wat beleggen en voetbal gemeen hebben? Of hoe onderhandelen over je loon op het dansen van een tango lijkt? Dat is de kracht van metaforen: je koppelt iets abstracts of technisch aan een herkenbaar beeld … en dan valt je euro.
Voor wie met complexe materie werkt – denk aan financiële markten, juridische regels of technologische innovaties – is de verleiding groot om te vervallen in jargon. Maar wie wil dat zijn boodschap blijft hangen, kiest beter voor metaforen. Ze zorgen voor helderheid zonder afbreuk te doen aan de inhoud.
De meeste mensen denken in beelden, niet in Excel-tabellen of juridische formules. Wanneer we een vergelijking horen, activeert dat iets vertrouwd in ons geheugen. Het onbekende wordt gekoppeld aan wat we al begrijpen.
❌ Zeg tegen een leek dat inflatie de koopkracht aantast, en hij knikt beleefd.
✅ Vergelijk het met een gat in een emmer waardoor de emmer nooit vol raakt, en iedereen ziet het meteen voor zich.
Die verankering in de leefwereld van de lezer maakt metaforen zo krachtig. Metaforen zijn geen versiering. Ze kunnen emoties oproepen en daardoor overtuigender zijn dan droge feiten.
Toch is er een dunne lijn. Te eenvoudige vergelijkingen kunnen onrecht aandoen aan de complexiteit van je onderwerp. Een slechte metafoor kan zelfs leiden tot misverstanden.
Denk aan de veelgehoorde vergelijking dat het brein ‘werkt als een computer’. Handig om een basisidee te schetsen, maar tegelijk misleidend: ons brein heeft geen harde schijf of RAM-geheugen, en beslissingen zijn zelden binair. Het gevaar is dat de metafoor dan meer vervormt dan verduidelijkt.
De kunst is dus dubbel: eenvoudig genoeg om de essentie te vatten, precies genoeg om de nuance te bewaren.
1. Begin bij de leefwereld van je lezer
Een ondernemer begrijpt beter dat liquiditeit ‘het smeervet is van een motor’ dan dat het ‘de kortetermijnverplichtingen dekt’. Sluit aan bij beelden die vanzelfsprekend zijn in het dagelijkse leven.
2. Test op juistheid
Vraag je altijd af: klopt de vergelijking écht? Kan een metafoor op meerdere manieren geïnterpreteerd worden? Een metafoor die wringt, ondergraaft de geloofwaardigheid.
3. Gebruik ze spaarzaam
Een tekst vol metaforen en beeldende taal leest als een toneelstuk vol rookmachines: spectaculair, maar je verliest de kern. Een metafoor is een hulpmiddel, geen circusact. Beeldspraak mag de hoofdrol niet opeisen, zoals het in deze paragraaf wél doet 😉
➡️ Gediversifieerde portefeuille
“Een gediversifieerde beleggingsportefeuille is als een voetbalteam. Je zet niet elf aanvallers op het veld, maar een mix van spelers met verschillende rollen.”
➡️ Firewall
“Een firewall werkt als een beveiliger bij een nachtclub. Hij controleert wie er binnen mag, houdt verdachte figuren tegen, maar laat reguliere gasten gewoon door.”
➡️ Sollicitatiegesprek
“Een sollicitatiegesprek is als een eerste date. Je probeert je beste kant te laten zien, maar de echte chemie merk je pas na een tijdje.”
➡️ Traumaverwerking
“Een trauma verwerken is als het opruimen van een zolder na jaren. Je moet door alle dozen heen, sommige herinneringen zijn pijnlijk om weer te zien, maar pas als je alles gesorteerd hebt, krijg je weer ruimte om te leven.”
➡️ Risk management
“Risicomanagement is als het kiezen van je kledij voor een dagje uit. Je kijkt naar de weersvoorspelling, neemt een paraplu mee voor de zekerheid, maar trekt geen sneeuwpak aan in juli.”
Metaforen zijn verleidelijk, maar ze kunnen ook tegen je werken:
Een goede graadmeter: stel je voor dat je je tekst voorleest. Als het beeld vlot mee glijdt zonder te haperen, zit je goed. Als je begint te verklaren waarom de metafoor niet helemaal klopt, kun je die beter schrappen.
Een paar simpele methodes:
Metaforen zijn niet zomaar trucjes om teksten op te leuken. Ze zijn bruggenbouwers. In een tijd waarin lezers overspoeld worden met informatie, helpt een sterk beeld om de essentie vast te houden.
De kunst van de metafoor is dus niet alleen esthetisch, maar ook strategisch. Je maakt je boodschap toegankelijk, zonder dat die haar kracht verliest. En dat is precies wat communicatie moet doen: niet noodzakelijk versimpelen, maar verhelderen.
Tot slot: niet alles hoeft in een metafoor gegoten te worden. Soms werken andere stijlmiddelen beter. Metaforen passen gewoon in een bredere communicatietoolkit.
